home  >  muziektheorie >  harmonie  > harmonieleer  > E. Chromatiek > gealtereerde akkoorden     Het gedeelte E. chromatiek is bij lange nog niet af. Tot nu toe is alleen het volgende beschikbaar: gealtereerde akkoorden / paragrafen 1-3, 5 en een stukje van 9  SWITCH TO THE ENGLISH VERSION 1. algemeen 2. verminderde terts op #4^;  dubbelverminderd op #IV en hardverminderd op II overmatig sext-, kwintsext- en tertskwartakkoord literatuurvoorbeelden (klik in de lijst hieronder voor een voorbeeld):    Schubert, Gesänge des Harfners I en III (D 478 en D 480)  begin van beide liederen Am Grabe Anselmos (D 504)  begin van het lied Schubert, Piano Trio 1, D 896, begin van het tweede deel Schubert, Erster Verlust D 226 Mozart, Pianosonate in a klein, KV 310, tweede deel, middengedeelte (doorwerking) Mozart, Pianosonate in Bes groot, KV 333, eerste deel, doorwerking Bellini, Dolente immagine di Fille mia Mozart, Symfonie in C groot "Jupiter", tweede deel    overgang naar het tweede thema en eind van het middengedeelte (doorwerking) Schubert, Symphonie Nr. 5 in Bes groot, eerste deel  overgang naar het tweede thema Beethoven, Symfonie Nr. 5, eerste deel, eerste thema 3. enharmonische verwisseling van dubbelverminderde drieklank en dubbelverminderd septimeakkoord, en van het hardverminderd septimeakkoord   literatuurvoorbeelden 4. #IV en IIhv in andere liggingen   literatuurvoorbeelden 5. schematisch overzicht van alle gealtereerde akkoorden   6. verminderde terts op #4^: klein/verminderd septimeakkoord op VII (Tristanakkoord) groot/verminderd septimeakkoord op VII in majeur ('Erwartungsakkoord') literatuurvoorbeelden 7. verminderde terts op 7^: dubbelverminderd op VII en hardverminderd op V hardverminderd/verminderd septimeakkoord (Eulenspiegelakkoord) op V verminderd/dubbelverminderd/verminderd septimeakkoord op VII in mineur literatuurvoorbeelden 8. verminderde terts op 2^ in mineur, en op #2^ in majeur: dubbelverminderd septimeakkoord op #II en hardverminderd septimeakkoord op VII in majeur hardverminderd/verminderd septimeakkoord (Eulenspiegelakkoord) op VII klein/dubbelverminderd/verminderd septimeakkoord op VII in mineur, en op #II in majeur; verminderd/dubbelverminderd/verminderd septimeakkoord op #II in majeur groot/verminderd septimeakkoord op V in mineur overmatig dominantseptimeakkoord op V in majeur literatuurvoorbeelden 9. overzichten van de enharmonisaties en de modulatiemogelijkheden 10. andere dingen?

Schubert, Symphonie Nr. 5 in Bes groot, eerste deel   overgang naar het tweede thema opname door Charles Mackerras/ Orchestra of the Age of Enlightenment (1990 / complete symfonie) opname door Claudio Abbado/ The Chamber Orchestra of Europe (eerste deel) opname door Marek Janowski/ Orchestre de la Suisse Romande (2009 / complete symfonie) opname door Harnoncourt/ Wiener Philharmoniker (2010 / complete symfonie) hier is de complete partituur van het eerste deel van de Symfonie(pdf) Hieronder zie je een buitenstemmen-reductie van de overgang in het eerste deel van de Symfonie. Deze overgang beslaat de maten 41 t/m 64. De reductie maakt het proces van de overgang duidelijk zichtbaar - een proces dat in veel stukken rond 1800 te vinden is: De overgang beging stabiel, in de hoofdtoonsoort, met alleen I en V7 Na een paar maten begint een proces van destabilisatie door het invoeren van chromatiek: zie (V7) --> VI VI blijkt de spil in de modulatie: Het akkoord kan worden geherinterpreteerd als II in de dominanttoonsoort Na dit 'spilmoment' wordt toegewerkt naar (bevestiging van) de dominant in de dominanttoonsoort, via een chromatisch dalende bas. Het 'draaipunt' is een gealtereerd akkoord: doordat we na het gealtereerd akkoord een oktaaf tussen de buitenstemmen bereiken, op V, weten we zeker dat we uit zijn gekomen op een half slot in de dominanttoonsoort; we hebben ons 'doel' bereikt In de laatste maten van de overgang wordt V in F groot verder bevestigd, weer met gebruikmaking van gealtereerde akkoorden.ann Het is aardig dat in deze ene overgangszin alle drie 'overmatige' akkoorden voorkomen: overmatig 6/5, overnatig 6, en overnatig 4/3:  Hieronder kun je het proces nogmaals zien, maar dan in de partituur:

40 Flauto. Oboi Fagotti. Corni in B. Violino I. Violino II. Viola. Violoncello e Basso.

Bes groot:   I6/4 V   I

__________________________|                                                              |________________________

eind eerste thema en begin overgang (met overlapping)

43        Bes groot:  I                                V7                               I                                                                           (V7)                                                                                                                                                                      voor VI

Begin van de destabilisatie                                                                                                                                                                      en modulatie

53

Bes groot:  VI       F groot:      II                   (V2)           V6            (V2)           IV6            #IVdv6/(5)     V              #IVdv6     V   II4/3hv  V   II4/3hv                                                                                                                      italian of                        italian            french         french                                                                                                                      german

63

F groot:   V                                I    VII6  I6         II6  (VII4/3) II6    5/3       II  (VII6)  II6           I6/4   V7      I

half slot

einde overgang          begin tweede themagroep