home  > 
muziektheorieharmonie  > harmonieleer  > E. Chromatiek > gealtereerde akkoorden
   
Het gedeelte E. chromatiek is bij lange nog niet af. Tot nu toe is alleen het volgende beschikbaar: gealtereerde akkoorden / paragrafen 1-3, 5 en een stukje van 9 
SWITCH TO THE ENGLISH VERSION
1. algemeen
2. verminderde terts op #4^; 
literatuurvoorbeelden (klik in de lijst hieronder voor een voorbeeld): 
 
Schubert: Schubert, Piano Trio 1, D 896, begin van het tweede deel
Schubert, Erster Verlust D 226 Mozart, Pianosonate in a klein, KV 310, tweede deel, middengedeelte (doorwerking)
Mozart, Pianosonate in Bes groot, KV 333, eerste deel, doorwerking
Bellini, Dolente immagine di Fille mia Mozart, Symfonie in C groot "Jupiter", tweede deel    overgang naar het tweede thema en eind van het middengedeelte (doorwerking)
Schubert, Symphonie Nr. 5 in Bes groot, eerste deel   overgang naar het tweede thema Beethoven, Symfonie Nr. 5, eerste deel, eerste thema
3. enharmonische verwisseling van dubbelverminderde drieklank en dubbelverminderd septimeakkoord, en van het hardverminderd septimeakkoord
 
literatuurvoorbeelden
4. #IV en IIhv in andere liggingen
 
literatuurvoorbeelden
5. schematisch overzicht van alle gealtereerde akkoorden
 
6. verminderde terts op #4^:
literatuurvoorbeelden
7. verminderde terts op 7^:
literatuurvoorbeelden
8. verminderde terts op 2^ in mineur, en op #2^ in majeur:
literatuurvoorbeelden
9. overzichten van de enharmonisaties en de modulatiemogelijkheden
10. andere dingen? 

 

 
Schubert, Gesänge des Harfners I en III (D 478 en D 480) begin van beide liederen
opname door Hermann Prey en Gerald Moore
Nr. I aan het begin van de opname; nr. III begint op 9'05''
opname door Thomas Quasthoff en Julius Drake
Nr. I kort na begin van de opname; nr. III begint op 10'14''
opname van nr. I door 
Stefan Bevier, Baß-Bariton
Horst Klammer, Hammerflügel
hier is de complete partituur
van alle drie liederen (pdf)
Hieronder zie je twee korte voorbeelden uit de Gesänge des Harfners van Schubert. Het gaat bij beide liederen om wat in de piano-'intro' gebeurt.

In het eerste voorbeeld, Gesänge des Harfners I, wordt IIhv4/3, ofwel: het overmatig tertskwartakkoord, gebruikt als wisselakkoord tussen twee dominant-harmonieën.ann De dominant wordt hierdoor benadrukt. Het is frappant in dit eerste lied dat vrijwel direct aan het begin van het stuk een gealtereerd akkoord wordt gebruikt. In de tijd voor de Romantiek was zoiets hoogst ongebruikelijk - maar in de negentiende eeuw, en zeker na ca. 1850 wordt dit echter steeds minder uitzonderlijk.ann

In het tweede voorbeeld, Gesänge des Harfners III, leidt een gealtereerd akkoord, #IVdv6 of IIhv4/3 vanuit de subdominant chromatisch naar de dominant.ann Hier lijkt de functie van het gealtereerd akkoord nogal op die van een tussendominant - door de leidtoon Dis, maar ook omdat het gealtereerd akkoord meteen op de subdominant volgt.

                       a klein:         II4/3   I6/4      IIhv4/3        I6/4       V 9 -- 8             I 
                           I orgelpunt ---------------------------------------------------
                                                                 french
 a klein: I6/4                      V7         VI                 bII6     II6                V7                                I
                                                              Opvallend: 
                                                              eerst Napels,
                                                              dan een 'gewone' II
 
                       a klein:  I [VI6 ] V VII4/3 I6 VII6  I        VI
                                                 of (VII6) III ?
                                                                        C groot:  IV [ VI ] V VII4/3md I6 VII6 I (V2)   (V7)   II  II4/3md
                                                                                                     of (VII6) -->III ?       voor IV6
             V7       I    VI
                 a klein:  I  V6eol  IV6                  #IVdv6         V 7 - 8       De maten 9-12 zijn herhaling van 1-4
                                                                   of met de B:       6 - 5 
                                                                       IIhv4/3

                                                                italian of french

                                                          geen     I           V6  (VII4/3) IV6 (VII6) IV  IV2  VII6/5        7 wordt V6/5
                                                          Bes!
             I     6    V
Schubert, Am Grabe Anselmos D 504 begin van het lied
opname door Birgid Steinberger en
Ulrich Eisenlohr, Fortepiano
(2004)
opname door Dietrich Fischer-Dieskau en Gerald Moore
opname door Gundula Janowitz en Charles Spencer
opname door Kirsten Flagstad en
Edwin McArthur
hier is de complete partituur (pdf)
Hieronder het begin van het lied Am Grabe Anselmos. Net als bij de Gesänge des Harfners I en IIIann komt er een gealtereerd akkoord voor in de piano-'intro'.ann

Anders dan in de Gesänge des Harfners I en III wordt in dit lied het gealtereerd akkoord, hier #IVdv6/5, bereikt vanuit de tonica. We kunnen daarom zeggen dat #IV in dit geval de subdominant 'vervangt', of: subdominantfunctie heeft. Net als in Gesänge des Harfners I is het opvallend dat een gealtereerd akkoord vrijwel direct aan het begin van een compositie verschijnt.ann
                       es klein:     V6/5   I  #IVdv6/5  I6/4     V7     I                     V6/5   I           6    I6/4     V7 
                                                           german
                                                                                                               De harmonie in de maten 4-6 is een
                                                                                                               'vereenvoudigde versie' van de harmonie
                                                                                                               in de piano-intro in 1-3. Met als 
                                                                                                               onverwachte afloop het bedriegelijk slot op VI.
                                                                                                               Denkelijk hangt dit samen met de tekst...
 es klein:     VI                    VI         (V4/3)        IV                   (V2)           III6        (V6/5)  III
                                            'decimenkoppeling' tussen de
                                            buitenstemmen
 
   es klein:  III6 V VI   IV6         V    II6       7    (I6/4            (VII7)  VI )         VII4/3     I6               II6/5
                                                                                                        = IV
                                                                                     IV wordt bereikt
                                                                                     via een voorbereid
                                                                                     bedriegelijk slot (eigenlijk fungeert
                                                                                     het akkoord eerst als VI van VI)
   es klein:   I6/4                V7          I                               II7    VII6/5
                                                                                              = (VII7md  V6/5) ---> III
                                                                                           enharm.
                                                                                           verwisseling
                                                                                           in verminderd septimeakkoord