home  > 
 muziektheorie >  harmonie  > harmonieleer  > E. Chromatiek > gealtereerde akkoorden
   
Het gedeelte E. chromatiek is bij lange nog niet af. Tot nu toe is alleen het volgende beschikbaar: gealtereerde akkoorden / paragrafen 1-3, 5 en een stukje van 9 
SWITCH TO THE ENGLISH VERSION
1. algemeen
2. verminderde terts op #4^; 
literatuurvoorbeelden (klik in de lijst hieronder voor een voorbeeld): 
 
Schubert, Gesänge des Harfners I en III (D 478 en D 480)  begin van beide liederen
Am Grabe Anselmos (D 504)  begin van het lied		 Schubert, Piano Trio 1, D 896, begin van het tweede deel
Schubert, Erster Verlust D 226 Mozart, Pianosonate in a klein, KV 310, tweede deel, middengedeelte (doorwerking)
Mozart, Pianosonate in Bes groot, KV 333, eerste deel  doorwerking
Bellini, Dolente immagine di Fille mia Mozart, Symfonie in C groot "Jupiter", tweede deel    overgang naar het tweede thema en eind van het middengedeelte (doorwerking)
Schubert, Symphonie Nr. 5 in Bes groot, eerste deel   overgang naar het tweede thema Beethoven, Symfonie Nr. 5, eerste deel, eerste thema
3. enharmonische verwisseling van dubbelverminderde drieklank en dubbelverminderd septimeakkoord, en van het hardverminderd septimeakkoord
 
literatuurvoorbeelden
4. #IV en IIhv in andere liggingen
 
literatuurvoorbeelden
5. schematisch overzicht van alle gealtereerde akkoorden
 
6. verminderde terts op #4^:
literatuurvoorbeelden
7. verminderde terts op 7^:
literatuurvoorbeelden
8. verminderde terts op 2^ in mineur, en op #2^ in majeur:
literatuurvoorbeelden
9. overzichten van de enharmonisaties en de modulatiemogelijkheden
10. andere dingen? 

 
Mozart, Pianosonate in Bes groot, KV 333, eerste deel, doorwerking
opname door Ronald Brautigan, fortepiano
Het muziekvoorbeeld hieronder begint op 3'42'' op de opname
opname door Christoph Eschenbach (Youtube)
Het muziekvoorbeeld hieronder begint op 3'53'' op de opname
hier is de complete partituur van het eerste deel van deze Sonate (pdf)
Aan het eind van dit fragment zien we een heel karakteristiek gebruik van een gealtereerd akkoord (hier #IV): De dominant van een nieuw bereikte toonsoort wordt bevestigd, op een belangrijk 'draaimoment' in de vorm.
  • De doorwerking begint in de dominanttoonsoort F groot; deze toonsoort is aan het begin 'stabiel', maar het slotakkoord van de eerste frase is een onverwacht f klein-akkoord (in maat 37)ann
  • Vanaf dit moment doet instabiliteit zijn intrede, maar we lijken rond maat 76 aan te sturen op de hoofdtoonsoort Bes groot
  • In maat 80 wordt de toonsoort Bes groot 'vermeden, en gaan we naar g klein (de parallel van de hoofdtoonsoort). In maat 81 wordt een 'lock on V' bereikt in g klein; bij het bereiken en bevestigen van deze V speelt het overmatig (kwint)sextakkoord een belangrijke rol 
  • Na de 'lock on V' in de 'verkeerde' toonsoort (g klein) keren we op het laatste moment toch terug naar de 'goede toonsoort': Zie de 'lock on V' in Bes groot vanaf maat 88
(Andante cantabile con espressione)
      F groot:               I                                           VII6
                                                          (waarna we  I verwachten, maar die verschijnt niet...)
De eerste maten van de doorwerking vormen een min of meer stabiele frase in de 
dominanttoonsoort F groot. Alleen het slotakkord is plotseling mineur (in maat 71).
 
 
                  (VII4/3)                         II6                   V7              (VII4/3)                         I6/4                        V
   f klein: I    =  c klein: IV                                                                                  V7
 
    c klein:  V7                                            I6/4 maj en min          Bes groot:  IV6md
V7 lost niet echt op: We blijven 'hangen' op de dominant / I6/4. Dan volgt in maat 76 een tamelijk spectaculaire
chromatische modulatie: I6/4 in c klein wordt chromatisch veranderd in IV6md in Bes groot (zie de Ges in de bas).
 
  Bes groot:  V7                                                                                                   (V6/5) -------------------------> VI
                                                      Via een chromatische stap wordt Bes groot weer verlaten: 
                                                      V7 lost niet op naar I; in plaats daarvan volgt in 79 en 80 
                                                      een voorbereid bedriegelijk slot: V7 --> (V6/5) VI
  Bes groot:  VI
  g klein:   I          V6eol    VI7dm   #IVdv(6)/5    V                                                  VI  wordt             #IVdv(6)/5 
                                       of alleen 
                                    een doorgang?
 
Diatonische modulatie van Bes groot naar zijn parallel g klein: VI in Bes blijkt I in g te worden. 
Vanaf de tweede tel van maat 80 bewegen we naar de dominant van g klein, via een chromatisch
dalende bas. VOETNOOT CONCERT E.D>? Het laatste akkoord voor de dominant (vierde tel maat 80) is, heel karakteristiek: #IVdv6/5 (of, zonder de Bes: #IVdv6). Dan volgt een 'lock on V', waarin #IV een belangrijke rol blijft spelen. In feite wordt het overmatig (kwint-)sextakkoord steeds bereikt vanuit VI. Handig, want VI heeft drie gemeenschappelijke tonen met #IVdv6/5...
Het gealtereerde akkoord zorgt voor bevestiging van de dominant van de paralleltoonsoort, op een
belangrijk 'draaimoment' in de vorm: de 'lock on V' op de ('foute' dominant!) tegen het einde van de doorwerking.ann
  g klein:  V                                 7            VI  wordt   #IVdv(6)/5    V  I6/4 ..................... V
eind van de 'lock on V' in g klein;
in maat 87 moduleren we 
chromatisch naar Bes groot
Bes groot: V4/3                                           V7                                               V 8 - 7            IV6md  of  II4/3md
                                                                        4 - 3 
Dus: Op het laatste moment gaan we toch naar naar de 'goede' toonsoort, de hoofdtoonsoort Bes groot; maar door het
gebruik van de Des en de Ges wordt deze toonsoort nog even tijdelijk veranderd in bes klein (vanaf maat 89).
Vanaf maat 88 zien we een nieuwe 'lock on V', nu in de hoofdtoonsoort.ann
 
                   Reprise
  Bes groot: herhalingen van de harmonie van maat 89                                           V7 
                                                                                                                          De bovenstem maakt dat de toonsoort
                                                                                                                          verandert in Bes groot (door de toon D)
 
                        Reprise
   Bes groot: V7                                 I [ 9 - 8 ]                        II 4 - 3                                V7
 
   Bes groot: I 9 - 10
                        7 - 8                                   II6        I6         II6       VII6     I6
 
                                                                                                                            eind van eerste thema
           (herhaling)                                                                      V6/5  I    II6 9-8  I6/4 V   I