home  > 
muziektheorieharmonie  > harmonieleer  > E. Chromatiek > gealtereerde akkoorden
   
Het gedeelte E. chromatiek is bij lange nog niet af. Tot nu toe is alleen het volgende beschikbaar: gealtereerde akkoorden / paragrafen 1-3, 5 en een stukje van 9 
SWITCH TO THE ENGLISH VERSION
1. algemeen
2. verminderde terts op #4^; 
literatuurvoorbeelden (klik in de lijst hieronder voor een voorbeeld): 
 
Schubert, Gesänge des Harfners I en III (D 478 en D 480)  begin van beide liederen
Am Grabe Anselmos (D 504)  begin van het lied
Schubert, Piano Trio 1, D 896, begin van het tweede deel
Schubert, Erster Verlust D 226 Mozart, Pianosonate in a klein, KV 310, tweede deel  middengedeelte (doorwerking)
Mozart, Pianosonate in Bes groot, KV 333, eerste deel, doorwerking
Bellini, Dolente immagine di Fille mia Mozart, Symfonie in C groot "Jupiter", tweede deel    overgang naar het tweede thema en eind van het middengedeelte (doorwerking)
Schubert, Symphonie Nr. 5 in Bes groot, eerste deel   overgang naar het tweede thema Beethoven, Symfonie Nr. 5, eerste deel, eerste thema
3. enharmonische verwisseling van dubbelverminderde drieklank en dubbelverminderd septimeakkoord, en van het hardverminderd septimeakkoord
 
literatuurvoorbeelden
4. #IV en IIhv in andere liggingen
 
literatuurvoorbeelden
5. schematisch overzicht van alle gealtereerde akkoorden
 
6. verminderde terts op #4^:
literatuurvoorbeelden
7. verminderde terts op 7^:
literatuurvoorbeelden
8. verminderde terts op 2^ in mineur, en op #2^ in majeur:
literatuurvoorbeelden
9. overzichten van de enharmonisaties en de modulatiemogelijkheden
10. andere dingen? 

 

Mozart, Pianosonate in a klein, KV 330, tweede deel   middengedeelte (doorwerking)
opname door Ludwig Semerjian on a fortepiano built by Anton Walter c. 1790
Het muziekvoorbeeld hieronder begint op 5'10" op de opname
opname door Christoph Eschenbach
Het muziekvoorbeeld hieronder begint op 4.36" op de opname
opname door Dinu Lipatti (1950)
Het muziekvoorbeeld hieronder begint op 7.48" op de opname
hier is de complete partituur van de eerste twee delen van deze Sonate (pdf)
In dit fragment zien we twee keer een heel karakteristiek gebruik van een gealtereerd akkoord (hier in beide gevallen het overmatig kwintsextakkoord: #IVdv6/5 ): Het gealtereerd akkoord bevestigt de dominant van een net daarvoor bereikte toonsoort, op een belangrijk 'draaimoment' in de vorm.ann
  • We beginnen in dit fragment in de dominanttoonsoort C groot; deze toonsoort is aan het begin 'stabiel', hoewel het slotakkoord van de eerste frase een onverwacht c klein-akkoord is (in maat 37).ann
  • Vanaf dit moment doet instabiliteit zijn intrede, en via een aantal sequenzen wordt uiteindelijk de paralleltoonsoort d klein bereikt (rond maat 39)

  • De dominant van d klein wordt bevestigd door het overmatig kwintsextakkoord ( #IVdv6/5 ) in maat 42; hiermee wordt duidelijk dat het bereiken van de toonsoort d klein een belangrijk moment in de vorm vertegenwoordigt.
  • Ongeveer vanaf maat 48 komt de hoofdtoonsoort F groot weer in zicht. De dominant van deze toonsoort wordt bereikt in maat 51 (begin van een soort 'lock onV'), en uiteindelijk bevestigd door het overmatig sextakkoord,  in maat 52. Dit moment is uiteraard ook van bijzonder belang omdat het middengedeelte hier eindigt (de reprise start in maat 54)
(Andante cantabile con espressione)
      C groot:             I                                II6                       I6/4                   V7                   I6
 
                                                                                               |------------------------------ model -----------------
               II6                I6/4            V7  c klein: I   =  g klein: IV                     V7 
                                                                                                                            4-3 
                                                                   (diat. modulatie)
           --------------------|  |------------------------------  sequens ----------------------------|   |-- quasi-sequens,
   g klein: I    =  d klein: IV                            V7                                                 VI
                                                                          4-3 
    fragmentatie ------- / --------------------|                       |-------------- model ------------|    |------- sequens ---
 d klein: #IVdv6/5                                   V                      I                        IV 9 ---------- 8                 VII7eol
Het overmatig kwintsextakkoord bereidt een 'draaipunt' in de vorm voor: De dominant van de paralleltoonsoort d klein wordt bereikt, en daarna start een nieuw gedeelte van de vorm. Het gebruik van het overmatig kwintsextakkoord bevestigt duidelijk de toonsoort d klein als 'tijdelijk stabiel'. I is het begin van een diatonische kwintvalsequens in d klein.
 
         ---------------------------|  |-------------------- quasi-sequens, ontwikkeling ----------------------------------
   d klein:  III 9 ------------ 8                           I                   IV6/5dm                                         VII
                    De kwintvalsequens wordt doorbroken; op I start een cadensje een d klein
 
     -----------------------------|   |-------- sequens / herhaling van maat 43/44 ------|      |----------- quasi-sequens, 
   d klein: I 9 -------------- 8         IV7dm  of: (V7)   F groot: (II 9 --------------- 8                   VII ) --> [IV  does not appear]
                                                            of tijdelijk in Bes groot: II 9 --------------- 8                    VII 
Begin van de modulatie naar de hoofdtoonsoort F groot: 
akkoorden gericht op subdominant-akkoorden in F groot
 
      ontwikkeling, vergelijkbaar met maat 45-47 (maar met andere afloop) --------|  |----> naar halfslot --->
   F major:    (V6/5)                                          II                         V6/5        I          II6                             (VII7)
of tijdelijk in g klein: V6/5                                I
Onderweg naar half slot en 'lock on V' in F groot
 
    F major: I6/4     V                                  (VII7)       f klein:  I6/4       V                                    #IVdv6
Op het laatste moment nog      even naar mineur!  Definitieve bevestiging van de grondtoon F door het overmatig sextakkoord. 
 
                              Reprise
 F major:  V 7 - 8             I                                   6             I6/4          V7    VI 6 -5                         I6
                     4 - 3                                                                                              4 -3
                                                                                           of eventueel:   II6/4 --> VI
 
  F groot:  II6/5     7           6/5                      I6/4        V                                       I            6         6/4 
 
                                                                                                                 eind van hoofdthema 
  F major  VI 6 - 5              II6  VII6/4  I6           IV       I6/4           V                I
                      4 - 3 
   or evt:   II6/4 --> VI