home > 
 muziektheorie > algemene muziekleer > 'gebruiksaanwijzing'
 
toonsoorten en toonladders toonsoort bepalen
intervallen akkoord benoemen
drieklanken maat en ritme
dominant septimeakkoord akkoorden benoemen / noteren / enharmoniseren
c. omkeringen van septimeakkoorden

Net als bij intervallen en drieklanken is ook bij septimeakkoorden sprake van het principe van omkering: uitgaande van de grondligging worden een, twee of drie tonen op dusdanige manier een octaaf naar beneden of naar boven verplaatst, dat de grondtoon van het akkoord niet langer onderin ligt:
Het maakt voor het bepalen van de omkering van een septimeakkoord niet uit of de tonen vlak bij elkaar of ver uit elkaar liggen (nauwe of wijde ligging), en evenmin of een of meer tonen worden verdubbeld. Bepalend is alleen de onderste toon.

Net als bij drieklanken verandert bij omkering van een septimeakkoord altijd de intervalstructuur: alleen bij een grondligging liggen de drie bovenste tonen een terts, kwint en septime boven de onderste toon. En het is logisch dat een septimeakkoord drie keer kan worden omgekeerd; een vierde keer omkeren levert weer een grondligging op:
De omkeringen van een septimeakkoord kunnen 'eerste omkering' (als de terts van het septimeakkoord onderin ligt), 'tweede  omkering' (als de kwint onderin ligt) en 'derde omkering' worden genoemd (als het septime onderin ligt). Maar het is gebruikelijker om andere benamingen te gebruiken. Bij deze benaming zijn de intervallen op de laagste toon het uitgangspunt. Deze verschillen immers steeds:
 
grondligging: eerste omkering: tweede omkering: derde omkering:
terts, kwint en septime op de laagste toon terts, kwint en sext op de laagste toon terts, kwart en sext op de laagste toon secunde, kwart en sext op de laagste toon
of weergegeven in cijfers:
grondligging: eerste omkering: tweede omkering: derde omkering:
3/5/7 3/5/6 3/4/6 2/4/6

In plaats van het begrip omkering wordt ook bij septimeakkoorden vaak het begrip ligging gebruikt. De eerste omkering zou dan tertskwintsextligging kunnen worden genoemd; dit wordt afgekort tot: kwintsextligging. De tweede omkering zou tertskwartsextligging kunnen worden genoemd; dit wordt afgekort tot: tertswartligging. De derde omkering zou secundekwartsextligging  kunnen worden genoemd; dit wordt afgekort tot: secundeligging. De grondligging zouden we in principe tertskwintseptimeligging kunnen noemen - maar dat is zeer ongebruikelijk. In plaats van kwintsextligging, tertskwartligging en secundeligging wordt ook vaak 'kwintsextakkoord', 'tertskwartakkoord'  en 'secundakkoord' gezegd (maar niet: 'grondakkoord' ..).

Ook bij de cijfer-schrijfwijze wordt meestal niet alles vermeld: een kwintsextligging wordt aangeduid met 6/5, een tertskwartligging met 4/3, een secundeligging met 2 (of soms: 4/2) en een grondligging met 7 (om hem van de grondligging van de drieklank te kunnen onderscheiden).
Het eerste akkoord in het voorbeeld hieronder kan men noemen: 'dominant septimeakkoord van F in kwintsextligging', of - iets korter - 'kwintsextakkoord F dominant septime'. Het tweede akkoord hieronder kan men noemen 'klein septimeakkoord van c in tertskwartligging', of: 'tertskwartakkoord c klein'. Het derde akkoord kan men noemen: 'groot septimeakkoord van G in secundeligging', of: 'secundeakkoord G groot'
Of, met cijfers: 6/5-akkoord F dominant septime; 4/3-akkoord c-klein; 2-akkoord G groot:
Van de verschillende intervalstructuur van grondligging, kwintsext- tertskwart- en secundeliggingwordt gebruik gemaakt bij het herkennen of opbouwen van een omkering: 
  • terts kwint en septime op de laagste toon = grondligging
  • terts kwint en sext op de laagste toon = kwintsextligging
  • terts kwart en sext op de laagste toon = tertskwartligging
  • secunde kwart sext op de laagste toon = secundeligging
Bij een wijde ligging kan het handig zijn eerst te 'reduceren' tot een nauwe ligging; bij een septimeakkoord met verdubbeling(en) kan het handig zijn eerst de verdubbeling(en) 'weg te denken'. Belangrijk: verander nooit de laagste toon, want deze is bepalend voor de ligging!
< naar het vervolg van dit hoofdstuk >