home
muziektheorie > algemene muziekleer > 'gebruiksaanwijzing'
 
toonsoorten en toonladders toonsoort bepalen
intervallen akkoord benoemen
drieklanken maat en ritme
dominant septimeakkoord akkoorden benoemen / noteren / enharmoniseren
a. septimeakkoorden algemeen

Een septimeakkoord is een samenklank van vier verschillende tonen; deze vier tonen staan (net als bij drieklanken) onderling in tertsafstand. Dit betekent dat de afstand tussen de onderste en bovenste toon van een septimeakkoord (in grondligging) een septime bedraagt (drie tertsen op elkaar=samen een septime). Septimeakkoorden zijn in feite bijna altijd te beschouwen als een drieklank met een 'toegevoegde toon'. De vier tonen van een septimeakkoord worden genoemd: de grondtoon, de terts (= terts op de grondtoon), de kwint (= kwint op de grondtoon) en het septime (=septime op de grondtoon). Uit deze namen blijkt - net als bij drieklanken - dat de afstand tot de grondtoon het belangrijkste is, en dat de afstanden tussen de drie bovenste tonen onderling op de tweede plaats komt.

Omdat aan iedere drieklank verschillende soorten septimen kunnen worden toegevoegd zijn er meer verschillende septimeakkoorden dan drieklanken. Zo kan bijvoorbeeld aan een grote drieklank een groot of een klein septime worden toegevoegd; in het eerste geval spreekt men van een groot septimeakkoord, in het tweede geval van een dominant septimeakkoord:

Anders dan drieklanken zijn alle septimeakkoorden in meer of mindere mate te beschouwen als dissonant: logisch als men bedenkt dat een septime altijd een dissonant interval is. Er is wel een verschil in dissonantie tussen aan de ene kant septimeakkoorden met een grote of kleine drieklank als 'basis', en andere kant septimeakkoorden met een dissonante drieklank als basis. Maar alle septimeakkoorden verlangen een oplossing, in principe naar een consonante (=grote of kleine) drieklank. Daarbij zal het septime van het septimeakkoord in principe dalen.

Op het toelatingsexamen wordt uitsluitend het dominant septimeakkoord gevraagd. Maar voor de volledigheid hieronder toch een overzicht van alle septimeakkoorden:

septimeakkoorden met een grote 
of kleine drieklank als basis
met grote 
drieklank 
groot septimeakkoord
(of: majeur septimeakkoord)
bestaat uit grote drieklank en groot septime op de grondtoon
dominant septimeakkoord
(evt: groot-klein septimeakkoord)
bestaat uit grote drieklank en klein septime op de grondtoon
met kleine 
drieklank 
klein septimeakkoord
(of: mineur septimeakkoord)
bestaat uit kleine drieklank en klein septime op de grondtoon
groot-klein septimeakkoord (ook wel: 'naamloos septimeakkoord' genoemd)
bestaat uit kleine drieklank en groot septime op de grondtoon
[uitzonderlijk: klein-verminderd septimeakkoord (ook wel: 'Tristan-akkoord' genoemd)
bestaat uit kleine drieklank en verminderd septime op de grondtoon]
septimeakkoorden met een verminderde, dubbelverminderde of hardverminderde drieklank als basis
met verminderde drieklank
verminderd septimeakkoord
bestaat uit verminderde drieklank en verminderd septime op de grondtoon
halfverminderd septimeakkoord
bestaat uit verminderde drieklank en klein septime op de grondtoon
met dubbelverminderde drieklank
dubbelverminderd septimeakkoord
bestaat uit dubbelverminderde drieklank en verminderd septime op de grondtoon

 

met hardverminderde drieklank
hardverminderd septimeakkoord
bestaat uit hardverminderde drieklank en klein septime op de grondtoon
[uitzonderlijk: hardverminderd- verminderd septimeakkoord (ook wel: 'Uilenspiegel- akkoord' genoemd)
bestaat uit hardverminderde drieklank en verminderd septime op de grondtoon]

 
open dit schema in een apart venster

printversie van dit schema (pdf) - in nieuw venster

septimeakkoorden met een overmatige drieklank als basis
met overmatige 
drieklank
overmatig septimeakkoord
bestaat uit overmatige drieklank en groot septime op de grondtoon
overmatig dominant septimeakkoord
bestaat uit overmatige drieklank en klein septime op de grondtoon
oftewel, in de vorm van een notenvoorbeeld:
De septimeakkoorden 'klein-verminderd' en 'hardverminderd- verminderd' zijn te beschouwen als zeer ongebruikelijk. 
Behalve de in het schema genoemde septimeakkoorden zijn ook nog mogelijk: 
  • een groot- verminderd septimeakkoord (grote drieklank + verminderd septime; komt bijna nooit voor) en 
  • een septimeakkoord waarvan de 'drieklanksbasis' niet bestaat: het klein- dubbelverminderd- verminderd septimeakkoord (=kleine terts + dubbelverminderde kwint + verminderd septime; zeer uitzonderlijk). 
Het totaal aantal mogelijke septimeakkoorden komt hiermee op veertien.
< naar het vervolg van dit hoofdstuk >