harmonisch ritme
Onder harmonisch ritme wordt in algemene zin verstaan: het aantal
akkoordwisselingen in relatie tot de teleenheid of de maat: als in een
4/4-maat de harmonie per halve noot wisselt, kan men spreken van een harmonisch
ritme 'in halven', 'per twee tellen', 'per halve maat'. In de meeste koraalzettingen
zoals die tot nog toe als voorbeeld zijn gebruikt gaat het harmonisch ritme
gelijk of bijna gelijk met het ritme in de melodie; alleen in situaties
waar bijvoorbeeld een vertraging
en de oplossing daarvan wordt verdeeld over twee tellen, of bij versieringstonen
in de sopraan zien we dat het harmonisch ritme langzamer gaat dan de melodie.
Snellere noten in
de bas zijn vaak versierend.
In veel instrumentale muziek, en in veel 'andersoortige' koorliteratuur
is het beeld echter volledig anders: gebruikelijk is dat het ritme
in de melodie langzamer is dan het harmonisch ritme. Dit betekent
dat meestal meerdere melodietonen worden gecombineerd met één
akkoord; de melodie is daarbij vaak samengesteld uit akkoordtonen (al dan
niet in combinatie met doorgangen, vertragingen e.d.). Met name in snelle
tempi gaat de harmonie kan het tempoverschil tussen melodie en harmonie
groot zijn. Een goed voorbeeld voor het 'tempoverschil' tussen harmonie
en melodie is het begin van de Rheinische
Symfonie van Schumann. In voorbeeld 7 staat de melodie van dit begin,
met daaronder de gebruikte samenklanken, en het harmonisch ritme:
|