home
>
|
muziektheorie > harmonie > harmonieleer > A: algemeen |
verdubbeling
Alle akkoorden in voorbeeld 3 (zie boven) zijn drieklanken, de meeste in grondligging. Bij de enkele sextligging staat een becijfering: 6 , onder de bas. De cijfers 4 3 in maat 4 duiden de vertraging in de tenor aan. Tot ver in de negentiende eeuw is de drieklank de 'norm' - septimeakkoorden komen aanmerkelijk minder voor. En er bestaan door de eeuwen heen vele zettingen met uitsluitend of vrijwel uitsluitend drieklanken. Gevolg van het werken met drieklanken in een vierstemmige zetting is de noodzaak van verdubbeling. In alle grondliggingen in voorbeeld 3 wordt de grondtoon verdubbeld, met slechts één uitzondering: het eerste akkoord van de derde regel. Dit is inderdaad een tamelijk algemene norm: in drieklanken in grondligging wordt vrijwel altijd de grondtoon verdubbeld. Er kan worden verdubbeld in het octaaf (of dubbeloctaaf), maar ook in de prime (bekijk hiervoor ook voorbeeld 3!): |
voorbeeld 4 |
verdubbeling |
![]() |
Vier opmerkingen over notatie (dit
wordt nogal eens verkeerd gedaan, vandaar):
|
voorbeeld 5 |
a. notatie van verdubbeling in de prime, in de middenstemmen
(het tweede voorbeeldje is 'fout')
b. notatie van verdubbeling in de prime, in andere stemmen |
![]() |
Dat in de grondliggingen in zettingen als in voorbeeld 3 wordt gekozen
voor verdubbeling van de grondtoon hangt mede same met keuze voor
een bepaald type klank: de grondtoon wordt benadrukt, en daardoor verkrijgt
de klank stabiliteit. Keuze voor een bepaalde verdubbeling hangt echter
ook vaak samen met stemvoering (een bepaalde verdubbeling brengt
een goed melodisch verloop van een bepaalde stem met zich mee). Ik zal
nog vaak terugkomen op principes van verdubbeling, naar aanleiding van
de concrete bespreking van akkoorden en hun verbinding vanaf hoofdstuk
5. Op deze plaats kan ik wel al een algemene regel en een
paar algemene uitgangspunten voor verdubbeling formuleren:
|
voorbeeld 6 |
'tonen met een richting' niet verdubbelen. |
Links staat telkens een voorbeeld van verkeerde verdubbeling,
rechts een verbeterde versie. |
![]() |
Dat verdubbelingen als in voorbeeld 6 zijn verboden hangt samen met het verbod op parallelle volkomen consonanten. |
voorbeeld 7 |
verdubbeling in onvolledige akkoorden |
![]() |
Naarmate een zetting polyfoner is, zullen vaker onvolledige akkoorden voorkomen: het verloop van de individuele stemmen is dan van groter belang dan de akkoorden die binnen het polyfoon weefsel quasi-toevallig ontstaan: |
voorbeeld 8 |
Johann Walter, Mit Fried' und Freud' fahr
ich dahin, 1525 Uitgevoerd door ??? Je kunt ook het hele stuk beluisteren (Youtube) |
![]() |
|