vierstemmige
zetting
antwoord op vraag 1:
bij deze vraag wil ik graag meteen aantekenen dat er geen pricipiële
bezwaren zijn tegen het maken van bijvoorbeeld drie- of vijfstemmige zettingen
Maar er zijn tenminste de volgende drie goede redenen om, zeker aan het
begin, de vierstemmigheid als norm te hanteren:
-
in een vierstemmige zetting kunnen alle 'traditionele' akkoorden, dat wil
zeggen alle drieklanken en septimeakkoorden, gebruikt worden zonder dat
er tonen uit moeten worden weggelaten (deze akkoorden zijn dan volledig).
In een driestemmige zetting moet elk septimeakkoord, en in de praktijk
ook menige drieklank tenminste één toon missen (en is dus
onvolledig).
-
in een vierstemmige zetting is het logisch noodzakelijk dat er tonen worden
verdubbeld:
een
drieklank bestaat immers uit maar drie verschillende tonen. Dit is echter
ook een groot voordeel: een verdubbelde akkoordtoon wordt vaak in zekere
zin benadrukt. Hiervan kan gebruik gemaakt worden, bijvoorbeeld om aan
te geven welke akkoordtoon in een bepaalde situatie als het belangrijkst
moet worden beschouwd (en gehoord). Dit geldt in principe ook voor septimeakkoorden
(alleen: een septimeakkoord is, als een van de tonen wordt verdubbeld,
uiteraard wél onvolledig).
voorbeeld 3 |
| verdeling van de tonen van een drieklank of septimeakkoord
over vier stemmen |
|
 |
Behalve de mogelijkheid een bepaalde akkoordtoon te benadrukken heeft verdubbeling
in de praktijk ook voordelen voor de stemvoering (d.w.z. voor het
horizontaal verloop van een individuele stem). Dit laatste kan ik op deze
plaats nog niet goed toelichten, maar misschien moge het blijken uit één
enkele situatie in voorbeeld 5 hieronder: in
de eerste maat van deze Bach-koraal hebben op de derde tel alt en sopraan
beide de toon e'. Op de vierde tel gaat de sopraan naar b', en de alt naar
gis'. Als de zetting driestemmig zou zijn, bijvoorbeeld sopraan/tenor/bas,
zou (bij gelijk verloop van de bas en tenor) de sopraan niet naar b' kunnen
gaan, omdat dan de drieklank op de vierde tel zijn grondtoon gis' zou moeten
missen.
-
een voordeel van vierstemmige, homofone zetting is dat deze direct kan
worden geassocieerd met een bepaald type 'echte muziek': homofone zettingen
voor vierstemmig gemengd koor. Het is zelfs zo dat bepaalde
aanwijzingen in de harmonieleer direct afgeleid zijn van wat in veel stukken
voor gemengd keer gebruikelijk is (te denken valt bijvoorbeeld aan aanwijzingen
over de omvang van de verschillende stemmen, of over het gebruik van bepaalde
sprongen binnen een stem).
|
