• voorwoord
• inleiding; de componenten
• tonaliteit en muzikale structuur
• transpositie en voortekening; toonsoorten en toonladders

• intervallen; consonantie en dissonantie
• metrum, ritme en motieven; Satz en periode; versieringstonen
• a. ritme en maat; maatsoorten; zware en lichte tellen
• b. motieven en maat; lichte en zware maten
• c. verkorting en verlenging van motieven; afsplitsing, variantie; Satz en periode
• d. hemiool en syncope
• e. harmonisch ritme; ritme en maat in polyfonie en homofonie; maatgroepering
• 1. harmonisch ritme
• 2. ritme en maat in polyfone en homofone muziek
• 3. maatgroepering
• f. versieringstonen (doorgang, wisseltoon, vertraging en anticipatie)
• g. literatuurvoorbeeld: analyse van Schubert, sonate in A D64, tweede deel
• drieklanken en septimeakkoorden

1. harmonisch ritme

Uit voorbeeld 125 in de vorige paragraaf is ook af te leiden (zie de maten 9 en 10) dat in de verbinding dominant-tonica bij afsluitingen de normale plaats van de dominant op een licht maatdeel - of op een lichte maat! -, die van de tonica op een zwaar maatdeel is. Dominant-akkoorden komen voornamelijk op een zwaar maatdeel als sprake is van een half slot of van een 'onduidelijk' (want voorlopig) slot op de tonica. De plaats van de subdominant is iets minder duidelijk, maar er is  wel een tendens dat, als de dominant op een licht maatdeel staat (dus vooral in afsluitingen) op het zware maatdeel daarvóór een subdominant staat, tenzij de dominant het zware en het lichte maatdeel beslaat - dan kan de subdominant daarvoor weer op een licht maatdeel staan.
EIGENLIJK IS DIT CLAUSULA-TECHNIEK. LINKEN NAAR??

Het aantal akkoorden per maat, en de precieze plaatsing in het ritme van de akkoorden vormen samen het zgn.harmonisch ritme. De vraag hoe snel of hoe langzaam het harmonisch ritme op een bepaald moment gaat heeft natuurlijk ook met spanningsopbouw en structuur te maken. Zie nogmaals voorbeeld 125:  het harmonisch ritme gaat in de maten 1-7 per maat (één akkoord per maat - de situatie in maat 7 is in feite slechts een liggingswisseling: V4/3 wordt V6). In maat 8/9 zien we - in verband met de hemiool - een versnelling van het harmonisch ritme (één akkoord per twee tellen). Deze versnelling betekent tevens een toename van de harmonsiche spanning.

In het onderstaande voorbeeld, het begin van de Ballade op 118 Nr. 3  van Brahms, is denk ik gemakkelijk te horen dat er sprake is van spanningstoename, van een soort 'stuwing' vanaf maat 3, en dat de spanning weer enigszins afneemt vanaf maat 4. Dit heeft uiteraard te maken met de ritmische versnelling in de bovenstem: de betrekkelijk 'brede' beweging in de eerste twee maten:  wordt in maat 3 versneld tot  - en in maat 4 gaat het ritme weer trager: . Maar het is niet alleen de melodie die versneld en vertraagt: de harmonie doet hieraan mee - zie de bas: in maat 1 en 2 staan twee harmonieën per maat (op de eerste en vierde tel); in maat 3 staan vier harmonieën (onder iedere noot van de bovenstem); in maat 4 staan weer twee harmonieën (op de eerste en derde tel). De 'rustigste' maat is maat 5: daar staat slechts één harmonie - wat wel logisch is als men bedenkt dat deze maat een rustpunt vormt: hj vormt het eindpunt van de eerste maatgroep van het stuk, en er staat een half slot LINK? op de Ve trap.In de maten 5-10 wordt het ritmische patroon van de eerste vijf maten herhaald:

In polyfone muziekDIT BEGRIP UITLEGEN ?? OF IS HET UITGELEGD? EN LINKEN? zal de individuele structuur van de melodische lijnen over het algemeen ook tot verschillende hoogtepunten (en dus ook tot verschillende metrische zwaartepunten) leiden. Dit is met name het geval in muziek uit de Renaissance; in deze muziek is overigens vaak nog geen spoor van motieven en dergelijke aan te treffen; er is eigenlijk sprake van een soort "vrijzwevend" ritme, DUIDELIJK MAKEN DAT DIT EEN BEGRIP IS "MEN SPREEKT VAN"waarbij ritmische en melodische hoogtepunten uitsluitend te maken hebben met lengte en hoogte van tonen, en met dissonantie tussen de verschillende stemmen. 16e EEUW VOORBEELD INVOEGEN EN BOVENDIEN TERUGLINKEN NAAR JOSQUIN EN EVT ANDERE VB IN TEKST HARMONIW Enigszins vergelijkbaar is het onderstaande voorbeeld van Bach (het begin van het Praeludium van Praeludium en Fuga in E-groot uit WTK II, BWV 878); de melodische hoogtepunten zijn hier weliswaar duidelijk aan het metrum gekoppeld, maar verschillen toch per stem. OP EN ANDRE MOMENT, BEDOEL JE Het effect dat hierbij optreedt (en dit gebeurt vaak in Barok-muziek) is dat alle tellen in de maat eigenlijk even zwaar lijkenNIET HELEMAAL, BIJ AFSL 1e TEL ZWAARST; vaak is bovendien, zoals ook in dit voorbeeld, sprake van een complementair ritme: UILEGGEN BETER OOK SPREKEN VAN COMPL.RITMIEKOp het moment dat een stem langzaam beweegt of stilstaat beweegt een andere; alle stemmen samen vormen een gelijkmatige ritmische beweging in bijvoorbeeld achtsten of zestienden (in dit Bach-voorbeeld wisselen achtsten en zestienden elkaar af): 

We hebben al vastgesteld dat de indeling in licht en zwaar ook geldt (of: kan gelden) voor maten, en daarbij gesproken van lichte en zware maten.LINK NAAR ERGENS TERUG MAKEN Het is dus niet onlogisch dat de gebruikelijkste vorm van maatgroepering een regelmatige is (dit geldt tenminste vrij algemeen voor de muziek van de Klassieke periode en van de Romantiek); groeperingen als  2 + 2 , 4 + 4  enz. zijn de regel. Groeperingen als 3 + 3 zijn al veel uitzonderlijker (maar komen met name bij driedelige maatsoorten nog wel eens voor); onregelmatige groepering is de echte uitzondering; een prachtig voorbeeld is het begin van het derde deel uit  de Hammerklavier-sonate van Beethoven: AANVULLEN MET MEER VERWIJZINGEN EN/OF VB, OOK TEGENVB UIT BAROK< MAAR ZIE OOK BARTOK BV. EN BRAHMS op 118, Schubert Moment Musical hierboven (6+8) - dit zijn subtielere afwijkingen..